Đầu hai tháng 11, 12 có hai ngày kỷ niệm lớn. Đó là Cách mạng Tháng Mười Nga (7/11/1917) và Quảng Châu công xã (QCCX-12/12/1927). Nhân dịp này Phủ uỷ Anh Sơn chủ trương mít tinh rải truyền đơn, treo cở đỏ búa liềm để kỷ niệm hai sự kiện lớn của giai cấp vô sản Quốc tế, đồng thời cổ vũ quần chúng cách mạng đưa cao trào Xô viết đang diễn ra sôi nổi trong phủ đi vào đỉnh điểm.

Theo kế hoạch đã định, ngày 7/12/1930, hơn 800 dân cày và 100 “Phụ nữ giải phóng” của hai Tổng Bạch Hà, Yên Lăng(1) thuộc huyện Đô lương ngày nay, dưới sự lãnh đạo của Tổng uỷ Đệ Ngũ và Chi bộ Hội Tâm (Thịnh Sơn) đã nhất tề hàng ngũ kéo về Rú Thánh (Hiến Sơn) mít tinh và nghe diễn thuyết. Từ mờ đất, đồng loạt 5 làng tổng Yên Lăng đã nhất loạt nổi trống, mõ ngũ liên, xiết chặt hàng ngũ, giương cao cờ đỏ búa liềm và các biểu ngữ: “Tinh thần Công xã Quảng Châu bất diệt!”, “Phải giảm sưu cao thuế nặng!”, “Phải cứu đói cho dân”, “Đả đảo đế quốc Pháp, Nam triều chế độ”. Tất cả kéo hàng dài tập trung về đình Khuôn (Hoà Sơn), rồi từ đó lại đội ngũ rùng rùng kéo về Rú Thánh. Bỏ qua sự miệt thị “nữ nhi thường tình hồi đó”, những o Nậy, o Hoà, o Thanh… cũng sát cánh với nam giới cầm cờ đỏ búa liềm dẫn đầu làng mình, vừa đi biểu dương tuần hành, vừa hô to khẩu hiệu khiến hào lý “mục sở thị” đó mà vẫn phải làm ngơ, không dám lộ diện.

Tại các làng thuộc tổng Bạch Hà - là nơi sẽ diễn ra cuộc mít tinh lớn, không khí càng sôi động. Dưới sự lãnh đạo của Tổng uỷ Đệ Ngũ, từ các làng Long Thái, Yên Trạch (Thái Sơn) đến Thượng Cát (Tân Sơn), Văn Lâm (Thượng Sơn), Hà Kỳ (Quang Sơn)… làng nào cũng rực cờ đỏ búa liềm phất phới trên nóc đình làng, trống mõ nổi lên thôi thúc, rồi tất cả kéo về địa điểm tập kết.

Trong màn sương sớm dày đặc, trời rét căm căm nhưng trên Rú Thánh đã âm vang tiếng hô khẩu hiệu. Dưới lá cờ đỏ búa liềm lớn một người được cải trang trong bộ quần áo dài, khăn đóng, mắt mang kính râm và cằm đầy râu giả đứng lên diễn thuyết trước gần ngàn người. Bằng giọng nói khúc chiết, diễn giả đã cuốn hút người nghe ngay từ phút đầu. Cho đến giờ, dẫu đã 80 năm tròn mà các cụ nay đã 90 tuổi vẫn còn nhớ nội dung: “…Ngoài Cách mạng tháng Mười Nga thành công (năm 1917), cách mạng vô sản còn nổ ra ở Quảng Châu bên Tàu (Trung Quốc) vào ngày 22/12/1917. Binh lính và thợ thuyền yêu nước ở đây đã nổi dậy theo các tướng Bành Đức Hoài, Diệp Kiếm Anh… của Đảng Cộng sản Trung Quốc lật đổ Quốc dân đảng phản động, lập ra chính quyền vô sản gọi là Công xã. Nhưng Quảng Châu công xã chỉ tồn tại được 43 ngày, rồi bị địch đàn áp…Ở Phủ ta nay kẻ địch cũng đang ra sức khủng bố! Điển hình như vụ Yên Phúc (Phúc Sơn), giặc Pháp đã tàn sát hàng chục đảng viên và quần chúng cách mạng nhưng nhất quyết ta không sợ! Hãy đứng lên cùng thợ Trường Thi-Bến Thuỷ đấu tranh chống đế quốc, Nam triều đòi lại lợi quyền về tay nhân dân…” Người diễn thuyết(3) vừa dứt lời, tiếng hô khẩu hiệu đã âm vang: “Đả đảo đế quốc Pháp-Nam triều chế độ!”…
Cuộc mít tinh kết thúc giữa tiếng hát Quốc tế ca rồi đoàn người lại nối đội ngũ tiến về làng. Trên đỉnh Rú Thánh cờ đỏ búa liềm vẫn ngạo nghễ tung bay…

(1): Tức Thái Sơn, Hiến Sơn,Thịnh Sơn, Hoà Sơn
(2) Vụ mùa không cấy được nên gọi là năm “Bạch lãng”
(3) Đồng chí Nguyễn Thái Xin

Thái Mai Triển-Tân Kỳ (Huyện Đô Lương)